Weles, bóg zaświatów, magii, bogactwa i zwierząt, to postać pełna mroku i tajemnic, władająca zarówno ziemią, jak i królestwem zmarłych. Przez Słowian uważany był za opiekuna Nawii – krainy duchów i dusz przodków – oraz patrona przemian i cykliczności w przyrodzie. Weles łączył w sobie to, co materialne i duchowe, a jego obecność była kluczowa dla zachowania równowagi między światem żywych a zaświatami.
Wygląd i Atrybuty Welesa
Weles jawił się jako bóg zmiennokształtny i różnorodnie przedstawiany: czasem jako potężny mężczyzna z rogami byka, co symbolizowało jego związek z ziemią i siłę, innym razem jako postać brodata, przypominająca starca otulonego ciemnym płaszczem. W mitologii Weles często przybierał postać zwierząt, takich jak niedźwiedź, wilk czy wąż, odzwierciedlając jego moc, dzikość i zdolność do transformacji. Często przypisywano mu atrybuty takie jak kij, którym dotykał ziemi, by czerpać z niej moc, oraz symbole rogów i węża – obydwa ściśle związane z cyklicznością i siłą natury.
Weles i Perun – Walka o Kosmiczny Porządek
Jednym z najważniejszych mitów o Welesie jest jego odwieczny konflikt z Perunem, bogiem nieba i piorunów. Weles, reprezentujący ziemię i chaos, toczył cykliczne walki z Perunem, który uosabiał ład i stabilność. Opowieści mówią, że Weles, często pod postacią węża lub niedźwiedzia, wkrada się do królestwa Peruna, by ukraść jego bydło – symbol płodności i dobrobytu. W odpowiedzi Perun zsyła pioruny, próbując zaprowadzić porządek i zepchnąć Welesa z powrotem na ziemię. Burze i pioruny Słowianie interpretowali jako objaw walki tych dwóch bogów.
Ten cykliczny konflikt symbolizuje nieustanny porządek w naturze, gdzie chaos i stabilność nieustannie się przenikają. Choć Perun chwilowo „pokonuje” Welesa, bóg ziemi zawsze powraca – w innym kształcie i czasie – reprezentując cykl przemiany w przyrodzie.
Weles i Mokosz – Miłość, która Zrodziła Kosmiczny Porządek
Jako bóg ziemi i natury, Weles łączył się z Mokosz, boginią wody, płodności i kobiecej energii. Ich związek reprezentował naturalne połączenie między ziemią a wodą, które wspólnie dają życie. Z romansu Welesa i Mokosz narodził się Rod – bóstwo symbolizujące kosmiczny porządek i początek wszelkiego życia. Rod, jako dziecko ich jedności, stał się później opiekunem rodziny i losu, a jego istnienie stanowiło przypomnienie, że harmonia między męską i żeńską energią jest fundamentem wszelkiej natury.
Strażnik Nawii i Przewodnik Dusz
Weles jako strażnik Nawii pełnił funkcję przewodnika dusz, pomagając zmarłym przejść do zaświatów. Nawia w słowiańskich wierzeniach nie była przerażającym miejscem; dusze przodków mogły w niej odnaleźć spokój i wciąż troszczyć się o żywych. Podczas obrzędów takich jak Dziady wierzono, że Weles umożliwia duchom kontakt z żywymi, by mogli czerpać z mądrości przodków i otrzymać ich wsparcie.
Jako opiekun zaświatów Weles nie tylko otwierał bramę do Nawii, lecz także miał władzę nad przywoływaniem duchów. W ten sposób Słowianie mogli celebrować pamięć o zmarłych i wierzyć, że dusze przodków pozostają obecne w ich życiu.
Patron Magii, Zwierząt i Bogactwa
Weles to także patron magii, wiedzy i wróżbiarstwa. Jego zdolność przemiany, wpływ na losy ludzi i znajomość sekretów zaświatów czyniły go bóstwem, do którego zwracali się czarownicy i wróżbici. Weles miał zdolność przywoływania proroczych snów oraz wizji, dzięki czemu cieszył się czcią tych, którzy poszukiwali duchowej wiedzy i proroctw.
Jako bóg związany z ziemią i zwierzętami Weles był również opiekunem bydła i dostatku, co miało wielkie znaczenie dla słowiańskich rolników i hodowców. Jego gniew mógł sprowadzić susze lub klęski, dlatego regularnie składano mu ofiary, by zapewnić pomyślność i zdrowie dla bydła. Weles był również patronem kupców i rzemieślników, co czyniło go bóstwem dostatku oraz pracy związanej z ziemią.
Źródła:
- Jakub Bobrowski i Mateusz Wrona, „Mitologia Słowian”
- Kazimierz Moszyński, „Kultura Ludowa Słowian”
- Aleksander Brückner, „Mitologia słowiańska”
- Czesław Białczyński, „Mitologia Słowian”
